Poradnik metodyczny dla nauczycieli, instruktorów oraz trenerów. Przebieg procesu szkoleniowego w koszykówce młodzieżowej z uwzględnieniem wybranych umiejętności technicznych.

Przebieg procesu szkoleniowego w koszykówce młodzieżowej
z uwzględnieniem wybranych umiejętności technicznych.

 (wersja skrócona) 

Autor: Przemysław Mazurek

Spis treści:

Wstęp
1. Część teoretyczna – przegląd literatury
1.1 Nauczanie – definicja, opis narzędzi metodycznych
1.2 Doskonalenie – definicja, opis narzędzi metodycznych
1.3 Trenowanie – definicja, opis narzędzi metodycznych
1.4 Fragmenty gry – definicja, opis narzędzi metodycznych
2. Przebieg procesu szkoleniowego w oparciu o nauczanie, doskonalenie, trenowanie i fragmenty gry
2.1 Wybrane umiejętności techniczne dla zawodników w wieku 8-10 lat
2.2 Wybrane umiejętności techn. dla zawodników w wieku 10-12 lat
2.3 Wybrane umiejętności techn. dla zawodników w wieku 12-14 lat
3. Wpływ szkolenia na realizacje zadań treningowych i meczowych dzieci i młodzieży
3.1 Osiągnięty postęp
3.2 Subiektywna ocena czynników społecznych w zespole
4. Podsumowanie
Bibliografia

Wstęp.

Pod pojęciem koszykówki do niedawna rozumiano grę zespołową,
w której rywalizują dwie drużyny, po pięciu zawodników każda a celem każdej z nich jest zdobywanie punktów za celne rzuty do kosza przeciwników i zapobieganie zdobywaniu punktów przez drużynę przeciwną. Dynamiczny rozwój koszykówki, zmieniająca się taktyka oraz przepisy i interpretacje wymuszają zdecydowanie inne podejście, ponieważ zawodnicy posiadają zupełnie inny wachlarz umiejętności niż kiedyś. Potrafią oni zagrać przodem i tyłem do kosza bez względu na parametry somatyczne a gra opiera się na fragmentach gry, które wynikają z indywidualnych umiejętności techniczno – taktycznych, a nie jak dotąd z ustalonej przez trenera taktyki, gdzie nie było miejsca na kreatywność.

Celem szkolenia jest wykształcenie u zawodników umiejętności gry 1×1 bez piłki i z piłką w obronie i w ataku. Uzyskanie pełnych kwalifikacji koszykarskich nie może odbyć się bez wykształcenia synergii pomiędzy zawodnikami, czego efektem jest powstanie więzi i kształtowanie umiejętności psychospołecznych. Osiągnięcie sukcesu w sporcie zależy od ilości nauczonych umiejętności oraz nabytych umiejętności psychospołecznych dlatego definicja koszykówki to: gra 1×1 bez piłki i z piłką w ataku i w obronie, gdzie zwodnicy nawiązują kompetencje społeczne prowadząc do rozwoju samorealizacji.

 Aby proces treningowy młodego zawodnika mógł przebiegać prawidłowo zgodnie ze swoja hierarchią, powinien zostać podzielony na trzy etapy: nauczanie, doskonalenie oraz trenowanie. Jeżeli, któryś z tych elementów nie zostanie wystarczająco rozwinięty zawodnik napotka na swojej drodze „blokadę” techniczną, psychiczną lub motoryczną. Przedstawiona praca – „Przebieg procesu szkoleniowego w koszykówce młodzieżowej z uwzględnieniem wybranych umiejętności technicznych”, to poradnik metodyczny dla nauczycieli, instruktorów oraz trenerów, który ma na celu wykształcenie u zawodników wybranych umiejętności gry 1×1 z piłką i bez piłki w obronie i w ataku poprzez obwody nauczające, doskonalące i treningowe ze wsparciem psychologicznym. Działania te pozwolą podnieść poziom indywidualnego wyszkolenia zawodników w zakresie niżej wymienionych elementów: podania w miejscu, podania w biegu, długie podanie (wyrzut), podania specjalne, poruszanie się w ataku bez piłki, obiegnięcie, ucieczka, ścięcie, obrona gracza z piłką – technika.

Pierwszy rozdział – część teoretyczna, zawiera definicję oraz opis narzędzi metodycznych dotyczących nauczania, doskonalenia, trenowania umiejętności technicznych. Został w nim zdefiniowany również proces, który jest dopełnieniem szkolenia poprzez akcentowanie wybranych elementów oraz użycie ich w odpowiedniej, wysokiej częstotliwości ich występowania, czyli fragmenty gry wraz z ich narzędziami metodycznymi.

Drugi rozdział to część praktyczna, która przedstawia przebieg procesu szkoleniowego w oparciu o nauczanie, doskonalenie, trenowanie i fragmenty gry, dostosowanego do wieku biologicznego uczestników.

Trzeci rozdział opisuje wpływ szkolenia na realizacje zadań treningowych i meczowych dzieci i młodzieży – osiągnięty postęp oraz ocenę czynników społecznych jakie zaszły w zespole.

1. Część teoretyczna – przegląd literatury.

         Analizując literaturę przedmiotu, można zauważyć, że w Polsce powstało wiele publikacji, w których autorzy prezentują własne sposoby nauczania tych samych elementów technicznych. Jedną  z nich jest „Vademecum Koszykówki”. Przedstawiono w niej zakres umiejętności technicznych i taktycznych zawodnika oraz drużyny w obronie. Omówione zostały podstawy techniki, zachowanie się w obronie 1×1 na różnych pozycjach i wysokościach boiska. Rozwinięto systemy, rodzaje gry w obronie oraz wybrane sytuacje zachowania się w specyficznych sytuacjach taktycznych. W części dotyczącej ataku, szczególną uwagę zwrócono na umiejętności gry bez piłki i z piłką, współpracy zawodników poruszających się poza polem i w polu trzech sekund, podając zasady indywidualnego atakowania. W książce zostały poruszone również aspekty związane z psychologią sportu w celu zapoznania czytelnika z wiedzą, która znajomość jest niezbędna dla trenerów, instruktorów, nauczycieli oraz zawodników.[1]

         „Koszykówka – podstawy techniki i taktyki”, to publikacja, która została podzielona na dwie części. W pierwszej przedstawiono zarys historii gry w koszykówkę, formy, metody i zasady nauczania. Omówiono technikę poszczególnych elementów gry wraz z ich metodyką. Dla każdego elementu techniki podano zasób ćwiczeń mających na celu doskonalenie indywidualnych umiejętności technicznych. Druga cześć poświęcona jest systemom atakowania i obrony oraz metodyce nauczania.[2]

         „Nauczanie i doskonalenie techniki gry w koszykówce przy zastosowaniu obwodów stacyjnych”, to podręcznik, który składa się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej. W części teoretycznej zamieszczono rozważania innych badaczy na temat zagadnień związanych z szeroko rozumianą aktywnością ruchową człowieka. W części praktycznej przedstawiono programową koncepcję nauczania i doskonalenia złożonych czynności ruchowych, jakimi są elementy techniczne w koszykówce przy zastosowaniu obwodów stacyjnych.[3]

         „Uczymy grać w koszykówkę” – poradnik, który składa się z dwóch części. Dotyczą one zagadnień związanych z indywidualnym atakiem oraz indywidualną oraz zespołową obroną. W publikacji przedstawione zostały wskazówki metodyczne dotyczące projektowania i prowadzenia szkolnych lekcji koszykówki. Jest on przeznaczony dla studentów i nauczycieli wychowania fizycznego.[4]

         „Koszykarski Atlas Ćwiczeń” – książka zawiera krótkie opisy wykonania poszczególnych elementów techniki, współpracy grupowej zawodników i taktyki gry wraz ze zdjęciami. Znajdują się w niej wskazówki metodyczne oraz skierowano uwagę na podstawowe błędy, jakich należy unikać w procesie nauczania. Główną jej część stanowią ćwiczenia proponowane do wykorzystania w procesie szkoleniowym na różnym poziomie zaawansowania sportowego. W pierwszym rozdziale przedstawiono kryteria, jakie musi spełniać efektywne ćwiczenie zawodników. Rozdział drugi poświęcony jest nauczaniu i doskonaleniu podstawowych elementów techniki ataku w koszykówce. Materiał trzeciego rozdziału obejmuje podstawy techniki w obronie. W rozdziale czwartym opisano taktykę ataku. Materiał piątego rozdziału obejmuje zagadnienia związane z taktyką obrony, również podzielone na dwie podstawowe części: współpracy grupowej i zespołowej.[5]

[1] Tadeusz Huciński, Izabela Wilejto- Lekner, Franciszek Makurat. Vademecum Koszykówki, Wydawnictwo: Biblioteka Trenera, rok wydania: 1996.

[2] Koszykówka Podstawy techniki i taktyki, Tomasz Arlet, Kraków 2001.

[3] Nauczanie i doskonalenie techniki gry w koszykówce przy zastosowaniu obwodów stacyjnych. Tadeusz Huciński, Izabela Lekner. Podręcznik dla studentów, nauczycieli, instruktorów oraz trenerów. Wydawnictwo uczelniane: AWFiS w Gdańsku, rok wydania: 2008.

[4] Uczymy grać w koszykówkę. Technika, taktyka oraz metodyka nauczania koszykówki w procesie wychowania fizycznego. Ryszard Litkowycz, Dorota Olex-Zarychta. Część II, obrona indywidualna i zespołowa. Katowice 2009.

[5] Koszykarski Atlas Ćwiczeń, Dawid Mazur, Kazimierz Mikołajec. Wydanie II poprawione. Warszawa 2009.

1.1 Nauczanie – definicja, opis narzędzi metodycznych.

       Nauczanie to forma ścisła, w której uczestnik uczy się poprzez powtarzanie wybranej umiejętności technicznej, pamiętając o wszystkich jej elementach – składowych. Jest ono oparte o obwody stacyjne – ciągi metodyczne ćwiczeń, w których na każdej stacji jest powtarzana kolejna, trudniejsza umiejętność lub ta sama umiejętność jest rozwijana o kolejne elementy techniczne. Celem stosowania obwodów stacyjnych jest ukształtowanie prawidłowego nawyku ruchowego. W tej części uczenia się zawodnik powinien otrzymać szczegółowe objaśnienie i zaobserwować prawidłowe wykonanie elementu w formie pokazu. Dzięki formie ćwiczeń jakimi są obwody dziecko zyskuje ponieważ odczuwa swój własny postęp, zaczynając ćwiczenie od elementu prostego, który prawidłowo wykonany pozwala odczuć przyjemność, aż do elementu trudnego, który stanowi próbę i wyzwanie dla dalszych działań. Dzięki tym działaniom zawodnik rywalizuje sam ze sobą i nie jest porównywany z innymi uczestnikami. Kiedy zauważa on i poprawia błędny partnera uczy się sam, a jednocześnie pomaga partnerowi stawać się lepszym. Komunikacja pozwala na zbudowanie spójnego zespołu.

         Pierwsze lata pracy z młodym zawodnikiem powinny przebiegać
w procesie nauczania umiejętności technicznych, który jest złożony
i długotrwały. Proces ten można uznać za zakończony, kiedy zawodnik zastosuje daną umiejętność w walce sportowej z równorzędnym przeciwnikiem oraz poczuje posługiwanie się nim jako naturalne i własne. W trakcie procesu nauczania zawodnik powinien dokonywać własnego postępu poprzez sprawdziany umiejętności technicznych. Początkowo trener sam ocenia zawodnika, ponieważ dziecko nie posiada wiedzy dotyczącej wszystkich elementów technicznych w danej umiejętności. W kolejnym miesiącu sprawdzian powinien zostać powtórzony. Wówczas trener nie ocenia tylko pyta zawodnika czy wybrany element danej umiejętności wykonał dobrze. Zawodnik jest na to gotowy, ponieważ poprzez wykonaną pracę, posiada wiedzę dotyczącą wszystkich elementów w nauczanej umiejętności technicznej. W kolejnych miesiącach zawodnicy oceniają się sami bez pomocy trenera w układzie, że lepszy zawodnik uczy słabszego.

         Statystyka przyczyn w trakcie treningu – informacja na temat postępu szkoleniowego w danej umiejętności technicznej. Jest ona przeprowadzana w trakcie treningu podczas fragmentów gry. Wykonywana jest przez zawodników, którzy w danym momencie nie biorą udziału w grze. Ma ona na celu ocenić pozytywne i negatywne zagrania zawodnika, dzięki czemu zostaną zauważone braki techniczne oraz zostaje wzmocniony proces szkoleniowy.

         Statystyka przyczyn w trakcie meczu – informuje o postępach
w nauczania kompetencji technicznych. Dostarcza ona zawodnikom oraz trenerowi wiedzę o popełnianych błędach i korzyściach wynikających z gry. Prawidłowo wykonanie elementy techniczne są punktowane podobnie jak brak ich wykonania. Dla każdej kwarty sporządzany jest oddzielny arkusz. Po meczu, obserwacje zabiera do domu wybrany zawodnik, po to aby je policzyć. Suma punktów przedstawia wartość zawodnika dla zespołu. Wskaźnik wszystkich zawodników umożliwia wypracowanie liczbowego wzorca zespołowego, który stanowi o sukcesie lub porażce w rywalizacji sportowej. Celem tych działań jest systematyczne zwiększanie wiedzy zawodników. Każdy trener powinien systematycznie wdrażać system obserwacji meczowych co z czasem pozwoli dostosowywać taktykę gry do danego przeciwnika.

 1.2 Doskonalenie – definicja, opis narzędzi metodycznych.

          Doskonalenie to długotrwały proces, w którym umiejętność prawidłowo wykonywana jest powtarzana wielokrotnie uwzględniając różne zmienne. Formą doskonalenia są gry i zabawy. Nadają one ładunek emocjonalny oraz segmenty techniczne, w których łączy się różne umiejętności. Proces doskonalenia należy stosować wtedy kiedy zawodnik opanował umiejętność techniczną na wysokim poziomie i może ją stosować w zmiennych warunkach w wysokiej intensywności. Sposoby budowania ćwiczeń doskonalących to m.in.: powtarzanie jednej umiejętności z uwzględnieniem zmiany kierunków lub odległości od kosza, od partnera lub od piłki, łączenie dwóch lub więcej umiejętności ze sobą, stosowanie biernego obrońcy, użycie dwóch lub więcej piłek, dołączenie kolejnych zawodników, trzeciego, czwartego i piątego, budowanie ćwiczeń w przewadze lub osłabieniu.

         W procesie doskonalenia, trenerzy powinni posługiwać się segmentami ćwiczeń. Dzięki temu zawodnik nie odczuwa znudzenia i kreuje nowe rozwiązania. W czasie pracy w obwodach doskonalących zawodnik rywalizuje tylko ze sobą, z włączeniem sytuacji trudnej. Współzależność ćwiczących w obwodach doskonalących zwiększa się w skutek świadomej pracy, poprawiającej własne kompetencje techniczne, gdzie lepszy zawodnik uczy słabszego. Do oceny nabytych umiejętności technicznych w procesie doskonalenia służą wybrane testy techniczne – zawodnik ma za zadanie wykonać odpowiednią ilość powtórzeń wybranej umiejętność technicznej w określonym czasie. Do obserwacji meczowej i treningowej należy używać wskaźników koncentracji, polegającej na utrzymaniu prawidłowych działań przez jak najdłuższy czas.

1.3 Trenowanie – definicja, opis narzędzi metodycznych.

         Trening sportowy jest procesem, który przygotowuje sportowca do wykonywania określonych czynności na najwyższym poziomie poprzez podwyższanie zdolności do wykonywania specyficznych wysiłków, charakteryzujących daną dyscyplinę sportową oraz poprawę umiejętności technicznych i zdolności psychicznych. W trakcie wieloletniego procesu treningowego sportowiec stopniowo dostosowuje się do obciążeń treningowych w zakresie adaptacji morfologicznej, fizjologicznej i psychicznej. Skuteczne nabycie tych zdolności opiera się na wykorzystaniu środków i metod stosowanych odpowiednio do wieku, doświadczenia i predyspozycji sportowca. Zanim zawodnik przystąpi do rozwijania zdolności specyficznych dla danej dyscypliny sportowej w pierwszej kolejności, musi ukształtować solidne podstawy wszechstronne. Jeżeli specjalizacja nastąpi zbyt szybko, wysoce prawdopodobne jest, że osiągnie on dobre wyniki jedynie do pewnego poziomu sportowego, a wkrótce później dozna „wypalenia. Przygotowanie sportowca obejmuje trening fizyczny, techniczny, taktyczny, psychiczny i teoretyczny. Najprościej ujmując trening składa się z trzech parametrów. Pierwszy, czyli objętość, wskazuje jak długo zawodnik powinien wykonywać wysiłek. Drugi, intensywność, czyli z jaką mocą zawodnik wykonuje swoje działanie oraz trzeci parametr odpoczynek, a w zasadzie jego proporcja względem objętości i intensywności.

         Siła mięśni  i zdolność rozwijania mocy, są czynnikami warunkującymi osiągnięcie wysokiego wyniku sportowego w koszykówce. Jakość czynności ruchowej zależy od połączenia siły, szybkości, wytrzymałości oraz biologicznych zdolności ruchowych. Siła ma wpływ na inne zdolności biologiczne, dlatego też  należy ją uważać za zdolność kluczową w koszykówce. Aby uzyskać jak najlepsze wyniki, należy trenować siłę wraz z innymi biologicznymi zdolnościami ruchowymi. Definicja siły to zdolność układu nerwowo – mięśniowego do wytwarzania siły fizycznej, zdolnej do pokonywania oporu zewnętrznego. Jest ona głównym czynnikiem decydującym o jakości czynności ruchowych. Rodzaje siły: ogólna – siła całego układu mięśniowego, siła specjalna – wzorce ruchowe grup mięśniowych istotne dla danej dyscypliny sportu, siła szybkościowa – zdolność gwałtownego rozwijania siły przy wysokich szybkościach ruchu, siła maksymalna – najwyższa siła, jaką może rozwinąć układ nerwowo – mięśniowy, wytrzymałość mięśniowa – zdolność organizmu do wytwarzania siły w sposób powtarzalny przez dłuższy czas, siła bezwzględna – siła jaką ustrój może i jest zdolny rozwinąć, niezależnie od swojej masy, siła względna – stosunek maksymalnej siły rozwijanej przez zawodnika do jego masy ciała. Trening oporowy lub siłowy polega na stosowaniu obciążeń, aby rozwinąć siłę mięśniową i moc. W koszykówce zastosować można – pracę z piłkami cięższymi, trening zwinnościowy czy łączenie ciężarków z innymi metodami kształtowania siły i mocy. Projektując trening oporowy, trener powinien wprowadzić stopniowe zwiększenie ciężaru w miarę dostosowywania się mięśni do bodźca treningowego. Metody stosowania oporu w koszykówce: ciężar ciała, taśmy, ciężkie przedmioty, atlasy, maszyny oporowe, ciężarki, metody izometryczne, czyli pchanie z maksymalną siłą przedmiotu, którego nie można wprawić w ruch. W skutecznym treningu siły i mocy, trenerzy powinni optymalizować plan treningowy przez gospodarowanie: objętością i intensywnością. W fazie przygotowawczej, objętość jest większa a intensywność mniejsza, natomiast w miarę zbliżania się fazy zawodów, objętość maleje a intensywność wzrasta. Objętość w treningu siłowym jest ilością wykonanej pracy – ilość godzin treningu, liczbę podniesionych kilogramów oraz liczby wykonanych serii. Objętość treningu w pojedynczej jednostce oblicza się mnożąc podniesiony ciężar przez liczbę serii i liczbę powtórzeń serii, co daje wartość sumaryczną pokonanego ciężaru. Najlepszą miarą pokonywanego oporu są tony. Liczba ton podnoszonych przez zawodnika na treningu zależy od rodzaju dyscypliny sportowej jaką uprawia. Intensywność treningu siłowego to jakość zastosowanego obciążenia lub oporu. Intensywność jednostki można obliczyć dzieląc sumaryczną wartość pokonanego ciężaru przez łączną liczbę wykonanych powtórzeń. Intensywność w treningu oporowym należy wyrażać w „procentach ciężaru jednokrotnego”. Intensywności między 100 a 125% określane są jako obciążenia submaksymalne. Zakres 90 do 100% – obciążenia maksymalne, 80 – 90% – ciężkie, 50 – 80 % – średnie, poniżej 50% – niskie. Liczba powtórzeń, które można wykonać, zależy od stosowanego obciążenia. Im wyższe obciążenie, tym mniejsza liczba powtórzeń, które można wykonać. Układ powtórzeń skutkuje adaptacją fizjologiczną. Mała liczba powtórzeń, pomaga w kształtowaniu siły maksymalnej. Wyższe liczby powtórzeń, kształtują wytrzymałość mięśniową. Seria ćwiczeń składa się z ciągu powtórzeń wykonywanych bez przerw, w których następuje przerwa na odpoczynek. Trenerzy, układając program treningu powinni wziąć pod uwagę poziom wytrenowania zawodnika. Im większa liczba serii, którą jest w stanie wytrzymać zawodnik, tym większy bodziec dla adaptacji i większy przyrost siły. Przerwa na odpoczynek między powtórzeniami powinna być tak dopasowywana, aby uzyskać odpowiedzi fizjologiczne, np. rozwinięcie mocy – przerwy trwające 30 s. Przerwy na odpoczynek między seriami zależą od obciążenia oraz celu planu treningowego. Powinny być odpowiednio długie po to aby odnowić substraty energetyczne, zużytych w trakcie serii. Jeżeli program treningu ukierunkowany jest na wytrzymałość mięśniową wskazane są krótsze przerwy na odpoczynek. W treningu oporowym, kolejność ćwiczeń wpływa na skuteczność jednostki. Zawodnik powinien rozpocząć od aktywowania wielkich grup mięśniowych i licznych stawów. Po ich zakończeniu może przejść do ćwiczeń obejmujących niewielkie grupy mięśniowe. Częstość treningu to liczba powtórzeń określonych grup mięśni lub całego ciała w trakcie tygodnia. Im większa częstość treningu, tym większy przyrost siły. Ciągła ocena postępów zawodnika, pozwoli trenerowi na opracowanie, zaplanowanie i właściwie rozłożenie w czasie treningu siłowego.

         Wytrzymałość tlenowa (wytrzymałość na wysiłki o niewielkich intensywnościach)  – wykonywanie ciągłych czynności w długich okresach czasu, natomiast wytrzymałość beztlenowa (wytrzymałość na wysiłki o wysokich intensywnościach)  to zdolność do powtarzalnego wykonywania serii ćwiczeń. Trenerzy w codziennej pracy, powinni określić, jaki rodzaj wytrzymałości jest potrzebny w danej dyscyplinie sportowej i w jaki sposób zapewnić jej rozwój w planie treningowym. Kiedy zostanie określony rodzaj wytrzymałości i fizjologiczny wpływ na ustrój sportowca, można opracować plan treningowy w celu udoskonalenia wytrzymałości. Koszykówka jest grą, która wymaga wielokrotnego rozwijania wysokiej mocy oraz powtarzania intensywnego wysiłku. Zasilana jest energią głównie przez system fosfagenowy i glikolityczny. Na zdolność koszykarza do powtarzalnego wykonywania serii ćwiczeń wymagających beztlenowych wysiłków o dużej intensywności wpływają: układ nerwowo-mięśniowy, bioenergetyka wytrzymałość na wysokie obciążenia, która zależy od zdolności powtarzalnego wykonywania czynności z dużym wydatkiem mocy oraz zdolność buforowania kwasu mlekowego, czyli przekształcanie go w mleczany. Dzięki tym działaniom przepływ energii w ustroju może być szybki co jest równoznaczne z rozwijaniem mocy, która jest niezbędna w sportach opartych na wytrzymałości na wysokie obciążenia. Jedną z zalecanych strategii rozwoju wytrzymałości jest stosowanie treningu interwałowego o wysokiej intensywności, gdyż przynosi on poprawę zdolności beztlenowych, mocy beztlenowych a także możliwości tlenowych. Przeciętna wartość wysiłek/odpoczynek, wynosi około 1:6,  w grach z zastosowaniem technik biegowych. Kiedy trener ustali wartość wysiłku i odpoczynku może dokonać wyboru metody interwałowej, przy konstruowaniu jednostki treningowej. Intensywność treningu interwałowego. czyli czasowe cele treningu, ustala się na podstawie maksymalnych możliwości zawodnika co pozwala na zmiany intensywności treningu i ustalenia przerw na odpoczynek. Czas i dystans w serii ćwiczeń treningu interwałowego powinny zależeć od wzorca taktycznego danej dyscypliny sportowej. Objętość treningu interwałowego jest większa w fazie przygotowawczej i maleje w fazie zawodów.

         Szybkość, zwinność i wytrzymałość szybkościowa, są kolejnymi  zdolnościami, które warunkują dobre wyniki w koszykówce. Zdolności te powiązane są siłą zawodnika i w znacznym stopniu od niej zależą.
Szybkość jest zdolnością organizmu do pokonywania odległości w jak najkrótszym czasie. Nieodłącznym składnikiem gry w koszykówkę jest poruszanie się z dużą prędkością poprzez zmiany tempa i kierunku. Przyspieszenie jest zdolnością do zwiększania prędkości w jak najkrótszym czasie. W koszykówce zdolność przyspieszania stanowi podstawę powodzenia w grze, dlatego istotna jest zdolność do szybkiego przyspieszania na pierwszych kilku krokach np. poruszanie się bez piłki – starty – drugi krok przyspieszony z biodra. Aby ukształtować zdolność do wysokiej szybkości ruchów, trener w codziennej pracy z zawodnikami powinien uwzględnić czynniki na nią wpływające: system przetwarzania energii, układ nerwowo – mięśniowy, technikę biegu oraz zmęczenie.

Zwinność, jak już wcześniej wspomniano szybkość rozwijana jest stosując ćwiczenia na przyspieszenie, szybkość maksymalną oraz wytrzymałość szybkościową. Zdolności te są bardzo ważne, ale w odpowiedzi na wymogi gry w koszykówkę, zawodnik musi szybko zatrzymywać się – na jedno i dwa tempa, zmieniać kierunek poruszania się, poprzez np. krok odbicia i przyspieszać – zmieniać tempo z wolnego na szybkie. Zdolności te można definiować jako – zwinność. Jest ona połączeniem różnego rodzaju umiejętności, które łączą się w całość, tak aby sportowiec mógł w porę reagować na bodźce zewnętrzne. W trakcie meczu, zawodnik przez cały czas musi podejmować decyzje adekwatne do zaistniałych sytuacji podczas gry, np. zmieniać kierunek biegu. Na jakość wykonywanego zadania wpływają:  zdolność do wzrokowego przeglądu sytuacji, działań, przewidywania ich skutków oraz odpowiedzi na te zmienne. Ważną rolę odgrywa również wiedza taktyczna czyli przewidywanie ruchów zawodnika. Na zdolność zawodnika do wykonywania zadań, w których potrzebne są szybkie zmiany kierunku, wpływają: technika, szybkość sprintu oraz charakterystyka mięśni. Planując rozwój szybkości i zwinności należy przestrzegać kilku zasad: stosować jednostki o niewielkiej objętości, rozdzielone długimi okresami odnowy. Nie można prowadzić treningu szybkości i zwinności w warunkach nadmiernego zmęczenia. Aby ukształtować odpowiednie wzorce ruchowe, trener oraz zawodnik powinni zwracać uwagę na poprawną technikę wykonania ruchu, rozpoczynając od rozgrzewki. Aby rozwinąć szybkość i zwinność zawodnik musi mieć odpowiednią motywację wewnętrzną, ponieważ trening szybkości i zwinności wywołuje znaczne zmęczenie. Zawodnik o silniejszej motywacji lepiej będzie znosił trudy takiego treningu. Uwzględniając trening szybkości i zwinności w rocznym planie treningowym, trenerzy powinni dopasować kilka istotnych zmiennych: gęstość treningu, czyli ilość ćwiczeń wykonywanych w określonym czasie. Czas trwania, można określić w sekundach lub w minutach, zaś przebytą odległość w metrach. Przykład: jeżeli zawodnik przebiegnie 100 m., w czasie 22 s, to może zostać obliczona wartość intensywności. Wysiłki krótkotrwałe pobudzają system fosfagenowy. Jeżeli czas trwania biegu wydłuża się, rośnie rola tlenowych procesów przetwarzania energii, dlatego też odległość i czas biegu należy dobierać w zależności od tego co jest celem treningu: rozwój przyspieszenia, szybkości maksymalnej czy wytrzymałości. Ważnym składnikiem planu treningowego jest kolejność ćwiczeń. Układając jednostkę treningową, która ukierunkowana jest na kształtowanie szybkości, wytrzymałości szybkościowej lub zwinności, trenerzy powinni odpowiednio przygotować podopiecznych do ćwiczeń poprzez odpowiednią rozgrzewkę. Najlepszy układ jednostek treningu szybkościowego i zwinnościowego, powinien zawierać krótkie okresy wysiłku oraz przerwami na odpoczynek, trwającymi 2-3 minuty. W treningu szybkości, wytrzymałości szybkościowej lub zwinności intensywność określa się w kategoriach maksymalnej szybkości ruchu: intensywność(m/s) = odległość (m) : czas(s). Układając plan treningu, trener może ustalić zakres intensywności na podstawie najlepszego czasu wykonanego przez zawodnika na określonym dystansie. Aby ustalić zakresy intensywności – procentowy poziom obciążenia maksymalnego(prędkość maksymalna), powinien on zastosować wzór: procent prędkości maksymalnej(m/s) = prędkość maksymalna x procent. Przykład: jeżeli najlepszy czas danego zawodnika na 100 m. wynosi 22 s., to intensywności 90 % będzie odpowiadała prędkość: 90 % prędkości maksymalnej(m/s) = 4/5 m/s x 0.90 = 4,05 m/s. Jeżeli intensywność zostanie ustalona na 90% do 100% możliwości maksymalnych, granice czasu można obliczyć według wzoru: czas treningowy (s) = dystans(m) : procent prędkości maksymalnej(m/s) – czas treningowy 90% (s) = 100 m : 4.1 m/s = 24.4 s. Dzięki tym działaniom zawodnik będzie musiał przebiegać 100 m. w czasie od 24,4 s. do 22,0 s. przy intensywności maksymalnej. Przerwy na odpoczynek – przy kształtowaniu szybkości zaleca się stosowanie długich okresów odpoczynku(stosunek wysiłek/ odpoczynek – 1:12, 1:20), gdyż umożliwiają one odtworzenie fosfagenu.

         Umiejętności techniczne czyli wzorce ruchowe, nawyki i składniki techniczne warunkujące uprawianie danej dyscypliny sportu. Można je postrzegać jako sposób wykonania ćwiczenia. Każda czynność ruchowa ma odpowiednią normę lub wzorzec. Trenerzy w codziennej pracy wprowadzając składniki techniczne do planu treningowego powinni wziąć pod uwagę poziom rozwoju fizycznego, predyspozycje (możliwości techniczne) oraz braki techniczne sportowca. Im wyższy poziom techniki nabędzie tym sprawniej będzie wykonywał zadania sportowe, wydatkując przy tym mniej energii. Nauczając pojedynczego składnika lub całej techniki, trener powinien wziąć pod uwagę możliwości fizyczne i psychiczne sportowca.  Dobry plan treningowy powinien uwzględniać stały rozwój oraz doskonalenie techniki.

         Kiedy zawodnik przeszedł prawidłowo procesy nauczania i doskonalenia elementów technicznych w danych umiejętnościach, jego działania mogą zostać poddane procesom trenowania. Narzędziem do trenowania jest forma obwodowa – zespołowa, która poprzez odpowiedni dobór ilości umiejętności technicznych tworzących obwód, pozwala w lekcji treningowej ustalić intensywność i objętość wykonywanych działań. W zależności od liczby powtórzeń i czasu na wykonywane ćwiczenia można kształtować pożądaną zdolność motoryczną np. szybkość, siłę, wytrzymałość, itp. Rytm wykonywanych ćwiczeń należy dostosować do stopnia sprawności zawodników oraz do celów postawionych przed zespołem.

         Proces trenowania poza rozwojem zdolności motorycznych i adaptacji do wysiłku, kształtuje kompetencje społeczne takie jak: wytrwałe dążenie do celu, nieustępliwość w działaniu, umiejętność walki samym z sobą.

         Obserwacje treningowe w procesie trenowania są wykonywane
w oparciu o testy sprawności fizycznej w połączeniu z techniką. Zawodnik poprzez testy szuka postępu w wartościach motorycznych, przy zachowaniu umiejętności technicznych. Obserwacje meczowe powinny być prowadzone poprzez – eval przyczyn i skutków.

1.4 Fragmenty gry – definicja, opis narzędzi metodycznych.

         Fragment gry to proces, w którym zawodnik poddawany jest intensywnym wysiłkom w trakcie gry z przeciwnikiem, gdzie musi on wykonać pewne założenia techniczne w sytuacjach trudnych. Proces ten jest dopełnieniem szkolenia poprzez akcentowanie wybranych elementów oraz użycie ich w odpowiedniej, wysokiej częstotliwości ich występowania. Trener w tym procesie nie powinien narzucać decyzji, tylko podsunąć możliwe rozwiązania. Uzupełnieniem tej formy jest wykorzystanie małych gier – 2×2, 3×3, 4×4. Dzięki nim możemy doskonalić fundament koszykówki jakim jest gra 1×1 bez piłki i z piłką oraz podstawowe formy współpracy grupowej. Większa przestrzeń jaką mają zawodnicy do gry oraz mniejsza liczba uczestników, umożliwia doskonalenie umiejętności koszykarskich w nieco łatwiejszych warunkach aniżeli w grze 5×5.

Przebieg procesu szkoleniowego w oparciu o nauczanie, doskonalenie, trenowanie i fragmenty gry.

         Podstawową jednostką cyklu treningowego jest lekcja treningowa, gdzie zawodnicy zdobywają nowe umiejętności, doskonalą je lub trenują. Aby w pełni możliwości wykorzystać czas lekcji treningowej należy przyjąć, ze składa się z trzech faz. Dzięki nim jest ona urozmaicona i interesująca dla każdego zawodnika, a każdy z nich odnajduje w niej czas najbardziej zoptymalizowany dla siebie. Każda faza jest istotnym elementem, na który należy poświęcić odpowiednią ilość czasu, aby uzyskać postęp indywidualny. Po zakończeniu diagnozy wstępnej na początku szkolenia, uczestnicy zostali podzieleni na trzy grupy szkoleniowe, zgodnie z wiekiem oraz kwalifikacjami graczy. Poprzez aktywny udział w trzech lekcjach treningowych tygodniowo, uczyli się nowych umiejętności, doskonalili je oraz trenowali w wyznaczonych obszarach boiska, które zostało podzielone na trzy części. Co 30 minut, każda grupa, kolejno, przechodziła z jednej części boiska na następną, np.: grupa A przechodziła
z nauczania na doskonalenie, grupa B z doskonalenia na trenowanie a grupa C z trenowania do nauczania. Dzięki temu zajęcia, które trwały 90 minut, były urozmaicone i interesujące dla uczestników, a każdy z nich znalazł w nich czas najbardziej zoptymalizowany dla siebie.  Każda lekcja treningowa składała się z trzech faz: część wyrównawcza, norma treningowa oraz część progresywna. 1 część boiska – w części wyrównawczej, uczestnicy poprzez naukę umiejętności oraz elementów technicznych, pracowali nad swoimi słabościami oraz zaspokajaniem braków technicznych, które zostały opisane w „indywidualnej karcie postępu”. W tej części lekcji treningowej, wykorzystane zostały obwody techniczne. Liczba powtórzeń na każdej stacji obwodu była indywidualnie dobrana przez trenera w zależności od umiejętności oraz możliwości zawodnika. 2 część boiska – w tej części lekcji treningowej, uczestnicy doskonalili poznane wcześniej umiejętności techniczne lub uczyli się nowych, dostosowanych do wieku i poziomu rozwoju gracza. 3 część boiska (trenowanie) – w części progresywnej zostały zastosowane fragmenty gry, w których uczestnicy uczyli się wyboru sposobu podstępowania wynikającego z zachowania się przeciwnika i sytuacji powstałych na boisku. Doskonalili również swoje umiejętności, kształtując przy tym: szybkość, wytrzymałość – szybkościową, siłę oraz wytrzymałość. W trakcie szkolenia uczestnicy wykonywali szereg ćwiczeń przygotowujących do danej umiejętności, których zadaniem było usprawnianie i rozwój koordynacyjnych zdolności motorycznych. Aby dopełnić system nauczania, zawodnicy uczyli się obserwacji treningowych w układzie przyczyn podczas fragmentów gry. Dzięki nim nauczyli się zauważać pozytywne i negatywne zagrania, co pozwoliło wyeliminować błędy własne, zaobserwować postęp oraz wzmocnić proces treningowy.

2.1 Wybrane umiejętności techn. dla zawodników w wieku 8-10 lat.
Opis umiejętności technicznych, metodyka i systematyka nauczania
w obwodach stacyjnych, doskonalenie, trenowanie, fragmenty gry – dostępne w pełnej wersji.

2.2 Wybrane umiejętności techn. dla zawodników w wieku 10-12 lat.
Opis umiejętności technicznych, metodyka i systematyka nauczania w obwodach stacyjnych, doskonalenie, trenowanie, fragmenty gry – dostępne w pełnej wersji.

2.3 Wybrane umiejętności techn. dla zawodników w wieku 12-14 lat.
Opis umiejętności technicznych, metodyka i systematyka nauczania w obwodach stacyjnych, doskonalenie, trenowanie, fragmenty gry – dostępne w pełnej wersji.

Wpływ szkolenia na realizacje zadań treningowych i meczowych dzieci i młodzieży.
3.1 Osiągnięty postęp.

         Głównymi celami szkolenia była poprawa indywidualnych umiejętności technicznych niezbędnych do gry w koszykówkę oraz rozwój kompetencji psychospołecznych dostosowanych do okresu sensytywnego uczestnika. Na początku pracy z dziećmi, przeprowadzona została diagnoza umiejętności technicznych. Każdy zawodnik otrzymał „indywidualną kartę postępu”, która zawierała opis wybranych dziesięciu umiejętności technicznych, dostosowanych do etapów i celów szkoleniowych oraz opis poszczególnych elementów (składowych) umiejętności w formie graficznej. Zostały w niej zawarte opisy sprawdzianów technicznych oraz sposoby ich wykonania. Dzięki nim każdy zawodnik dowiedział się jakie elementy techniczne danej umiejętności wykonuje poprawnie, a nad jakimi powinien pracować. Wnioski, punktacja oraz spostrzeżenia na bieżąco były zapisywane w odpowiednich rubrykach przy danej umiejętności, a następnie były analizowane pod kątem realizacji po zakończeniu treningów. Dzięki tym działaniom podopieczni stopniowo nabywali wiedzę i umiejętności na temat wszystkich zawartych w karcie umiejętności oraz ich składowych, kształtując przy tym kompetencje techniczne. Wynik każdego sprawdzianu uwidoczniony został w liczbach. Suma punktów uzyskanych z poszczególnych sprawdzianów określiła wynik diagnozy na wstępie. Działania te zostały powtarzane cyklicznie w trakcie szkolenia. Wówczas trener już nie oceniał zawodnika, tylko pytał czy wybrane elementy w poszczególnych umiejętnościach wykonał dobrze, a tym samym zostawił go z własnymi odczuciami i przeżyciami. Uczestnik był na to gotowy, ponieważ w czasie treningów poznał wszystkie lub większość elementów technicznych sprawdzanej umiejętności. Suma punktów za poszczególne sprawdziany określiła wynik punktowy, końcowy, od którego zawodnik odjął sumę punktów uzyskanych po zakończeniu diagnozy wstępnej. Dzięki nim samodzielnie odczuwał swój własny postęp, który wyrażony został w liczbach. Każda karta po zakończeniu treningu, zabrana była przez dziecko do domu, w celu mocniejszego przeżycia tego co się wydarzyło. Uczestnik mógł opowiedzieć rodzicom o swoim postępie oraz przekazać czego się nauczyło.  Działanie te prowadziły do sytuacji, że dziecko ucząc rodzica, samo się uczyło.

 Osoby, które chcą otrzymać pełną wersję publikacji, prosimy o kontakt z administratorem.